Alevilikte semah, ibadetin ve maneviyatın en önemli ifadelerinden biri olan zikir biçimidir. Alevi inancının temel ibadet şekli olan cem törenlerinde icra edilir ve ruhsal arınma, Allah’a yakınlaşma ve evrensel birliği sembolize eder. Alevilikte semah, yalnızca fiziksel bir hareket değil, aynı zamanda gönülden yapılan bir dua ve Hakk’a yöneliş olarak kabul edilir. Bu nedenle “ayakla yapılan ibadet” ya da “gönül seması” gibi tanımlarla anılır.

Alevilikte semah, insanın evrenle ve Allah ile bir olma çabasını yansıtır. Dönüş hareketleri, kainatın döngüsünü (güneş, ay, yıldızların hareketi) ve insanın bu döngü içindeki yerini temsil eder. Semah sırasında katılımcılar, saz eşliğinde söylenen deyişler (genellikle Alevi ozanlarının eserleri) ile transa benzer bir ruh haline girer. Bu, “Hakk’a yürüme” yani Allah ile birleşme arzusunun dışavurumudur. Semah, Alevi felsefesinde “dört kapı kırk makam” öğretisindeki olgunlaşma sürecinin bir parçası olarak da görülür; nefsi terbiye etme ve kemale erme yolunda bir adımdır.

Alevilikte semahın temelinde, “Hak-Muhammed-Ali” üçlemesi ve Ehl-i Beyt sevgisi yatar. Semahlar genellikle Hz. Ali, Hacı Bektaş Veli ya da diğer kutsal figürlerle bağlantılı olayları ve öğretileri konu alan deyişlerle icra edilir. Örneğin, “Kırklar Semahı”, Hz. Ali’nin Kırklar Meclisi’ne katılmasıyla ilişkilendirilir ve Alevi inancındaki birlik-beraberlik ilkesini vurgular.

Semahın İcrası
Semah, cemevlerinde ya da cem yapılan mekanlarda, dedenin (cem yöneten dinî önder) rehberliğinde gerçekleştirilir. Kadın ve erkekler birlikte ya da ayrı gruplar halinde dönebilir; bu, Alevilikte cinsiyet eşitliğinin bir yansımasıdır. Katılımcılar genellikle sade kıyafetler giyer ve semah sırasında belirli figürler (ellerin gökyüzüne açılması, göğüste çaprazlanması, dönüşler) sergiler. Saz, semahın ayrılmaz bir parçasıdır ve deyişler, ozanların (Pir Sultan Abdal, Şah Hatayi, Kul Himmet gibi) şiirlerinden seçilir.

Semahın temposu ve tarzı, türüne göre değişir:

Hızlı Semahlar: Coşkulu ve dinamik bir şekilde dönülür (örneğin, Turnalar Semahı).
Ağırlama Semahları: Daha yavaş ve sakin bir tempoda icra edilir.

Kırklar Semahı: Mistik bir atmosferde, topluluğun birliğini vurgular.

Semahın Felsefesi
Alevilikte semah, bireysel ve toplumsal barışı, sevgiyi ve hoşgörüyü pekiştiren bir uygulamadır. Mevlevi semasından farklı olarak, semah belirli bir hiyerarşiye ya da “post” sistemine bağlı değildir; her can (Alevi inancında insan) semaha katılabilir. Bu, Aleviliğin “eline, beline, diline sahip ol” ilkesiyle uyumlu, eşitlikçi yapısını yansıtır. Semah, aynı zamanda doğayla uyumu ve insanın evrendeki yerini anlama çabasını ifade eder; turna kuşu gibi semboller, bu bağlantıyı güçlendirir.

Tarihsel ve Kültürel Bağlam
Osmanlı döneminde Alevilere yönelik baskılar nedeniyle semah, gizli cemlerde icra edilirdi. Cumhuriyetin kuruluşundan sonra daha açık bir şekilde yapılmaya başlandı. 2 Temmuz 1993’teki Sivas Katliamı, semahın Alevi kimliğiyle özdeşleşmesini daha da pekiştirdi; katliamda hayatını kaybedenler arasında semah dönenler de vardı ve bu olay, semahın direnişle bağını güçlendirdi.

Sonuç
Alevilikte semah, ibadet, sanat ve felsefenin birleştiği eşsiz bir ritüeldir. Allah’a ulaşma, toplumu birleştirme ve insanın içsel yolculuğunu dışa vurma aracıdır. Muhlis Akarsu gibi ozanların deyişleri, semahı zenginleştiren unsurlardan biridir. Günümüzde hem dinsel hem de kültürel bir miras olarak yaşatılan semah, Aleviliğin en güçlü sembollerinden biridir ve “72 millete bir nazarla bakma” anlayışını yansıtır.